کاسکاد یا هزارپله در ایروان (ارمنستان)

هزارپله

مجموعه کاسکاد، راه‌پله باشکوه و عظیمی است که در کشور ارمنستان واقع شده است و مرکز شهر ایروان را به پارک هافتناک (Haghtanak) و خیابان مانیومنت (Monument) پیوند می‌دهد. درون این مجموعه سیستم پله‌برقی متناسب با‌ ارتفاع بنا تعبیه شده و گزینه مناسبی برای آن دسته از گردشگرانی است که به بالا رفتن از پله‌ها علاقه‌ای ندارند، این کار را بسیار خسته‌کننده می‌دانند و یا فاقد توانایی لازم برای راهپیمایی هستند.

چشم‌انداز فوق‌العاده زیبایی که از فراز این بنا به روی شهر ایروان باز می‌شود، دلیل بارزی برای حضور خیل کثیر گردشگران در هر روز و در تمام فصول سال است. بنای هزار پله همیشه و حتی در ایام سرد زمستان شاهد حضور مسافران و گردشگران مشتاق از سراسر جهان است. اگرچه در فصل زمستان آمار حضور بازدیدکنندگان هرگز با ایام تابستان برابری نمی‌کند، اما به‌هرحال این بنا یکی از جاذبه‌های گردشگری نادر در جهان انگاشته می‌شود که حتی در هوای سرد هم گردشگران برای بازدید و تفریح سراغ آن می‌آیند.

این بنای باشکوه همیشه اقشار مختلف مردم را با هرگونه شرایط روحی به خود جذب می‌کند. گروهی از مردم اینجا را مکان مناسبی برای یک استراحت کامل می‌دانند و گروهی دیگر برای آرامش یافتن سراغ آن می‌آیند. بنای هزار پله به‌رغم حضور جمعیت زیاد بازدیدکنندگان، برای افراد سالمند مکانی آرام و دلنشین محسوب می‌شود. بسیاری از جوانان عاشق اینجا را به‌عنوان مکانی برای بریدن از حصار تنهایی و تجسم یک زندگی نو و مشترک انتخاب می‌کنند. حتی افراد دل‌شکسته هم برای فراموش کردن گذشته و ترسیم افقی تازه‌  در زندگی‌شان این مجموعه را بر می‌گزینند.

بنابراین با توجه به آمار بازدیدکنندگان و احساس نشاطی که گردشگران در کنار این مجموعه تجربه می‌کنند، می‌توان گفت بنای هزار پله بی‌تردید به پیروزی بزرگی در زمینه جذب گردشگر دست یافته است.

ایده ایجاد پیوند بین خیابان مانیومنت و مرکز شهر ایروان، نخستین بار در زمان حکومت جماهیر شوروی و به‌طور دقیق‌تر در سال‌های ۱۹۷۰ مطرح شد. در آن زمان معمار ارشد شهر ایروان الکساندر تامانیان (۱۹۳۶ – ۱۸۷۸) بود. او پیشنهاد داد که با احداث یک مجموعه، ناحیه شمال و مرکز شهر به هم متصل شوند. به‌بیان‌دیگر، ایده الکساندر تامانیان به‌این شکل بود که بین بخش مسکونی و مرکزی شهر پیوند ایجاد شود. تصویری که او در ذهنش ترسیم کرده بود شامل محوطه‌ای با فضای سبز وسیع، باغ و آبشار می‌شد.

با همه این اوصاف، ایده احداث مجموعه کاسکاد به‌صورت طرحی روی کاغذ باقی ماند و حتی نزدیک بود با گذشت زمان به‌کلی فراموش شود. اما در سال‌های پایانی دهه ۱۹۷۰ یکی دیگر از معماران ارشد شهر به‌ نام جیم توروسیان، بحث احداث این بنا را مجددا پیش کشید. در هنگام ساخت مجموعه، توروسیان ایده اولیه الکساندر تامانیان را به‌ عنوان مبنای پروژه به کار گرفت؛ اما درعین‌حال ایده‌های خودش را هم در نقشه کار ترکیب کرد. نقشه‌ای که توروسیان برای پیوند بخش شمال و مرکزی شهر ترسیم کرده بود یک پلکان پرعظمت و زنجیره‌ای از پلکان‌های درون مجموعه‌ای را شامل می‌شد. براساس این طرح دو بخش شمالی و مرکزی ایروان نه‌تنها با هم پیوند می‌یافت، بلکه گذر از این مسیر به‌مراتب آسان‌تر از سایر مسیرها بود.

نقشه پیشنهادی جیم توروسیان علاوه بر طراحی پلکان‌ها در نمای بیرونی بنا و پیش‌بینی پله برقی برای داخل بنا، چند بخش دیگر هم مثل محوطه حیاط، باغ و فضای سبز برای اطراف مجموعه توصیف کرده بود. او در نقشه خود برای تزیین گوشه و کنار این محوطه‌ها‌، ساخت و گردآوری مجسمه‌‌ و آثار تندیس‌گونه‌ای را پیش‌بینی کرده بود که تصویرگر میراث فرهنگی و تاریخی ارمنستان باشند.

احداث مجموعه کاسکاد بر مبنای نقشه توروسیان در دهه ۱۹۸۰ کلید خورد. البته پیشرفت پروژه به دلیل وقوع زلزله در سال ۱۹۸۸ و سقوط حکومت جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ باز هم متوقف شد. پس از سقوط شوروی سابق، ارمنستان در سال ۱۹۹۱ تبدیل به کشوری مستقل شد. اگرچه این رویداد برای ارمنستان بسیار خجسته و شیرین بود، اما این کشور را با یک چالش جدی‌ هم روبرو کرد. ارمنستان حالا با کسب استقلال باید به‌تنهایی با همه مشکلاتش روبرو می‌شد و این مساله‌ای بود که کشور هنوز برایش آمادگی لازم نداشت.

مشکلات عدیده ارمنستان نو پا، این کشور را در آن زمان گرفتار مشکلات شديد اقتصادی کرد. بنابراین به پایان رساندن مجموعه هنری کاسکاد بی‌تردید جزو الویت‌های این کشور محسوب نمی‌شد و تکمیل پروژه بیش از یک دهه به تعویق افتاد. سرانجام در سال ۲۰۰۲ پروژه ساخت بنا از سر گرفته شد. این مجموعه سرانجام به دست بنیان‌گزار نهاد خیریه کافسجیان در ایروان، یعنی جرارد کافسجیان افتتاح شد و پس از آن به یکی از مهم‌ترین کانون‌های هنری جهان تبدیل گردید. شایان ذکر است که در زمان پیشبرد این پروژه در سال ۲۰۰۲ همه بخش‌های آن به‌شکل قابل توجهی نوسازی شد.

در حال حاضر مجموعه کاسکاد ۵۷۲ پله دارد و پهنای بنا ۵۰ متر است. ارتفاع مجموعه از پایین‌ترین بخش تا بلندترین قسمت آن برابر با ۳۰۲ متر است. همچنین ارتفاع مجموعه از پایین‌ترین بخش تا بلندترین قسمت بالکن آن به ۴۵۰ متر می‌رسد. مساحت قسمت نیمه‌کاره مجموعه هم حدودا ۷۸ متر است.

گفتنی است قرار بر این بوده که یک موزه با نمای سراسر شیشه‌ای بر فراز مجموعه کاسکاد ساخته شود، چندی پیش کار احداث این بنا آغاز شد اما متاسفانه هنوز پایان نیافته است.

در فضای جلوی مجموعه کاسکاد محوطه سبز زیادی در مساحت‌های کوچک دیده می‌شود و گل‌های رنگانگی در باغچه‌های زیبای این قسمت به شکل هنرمندانه پرورش یافته‌اند. در اینجا همچنین تعداد زیادی مجسمه در طرح و اشکال مختلف وجود دارد که توجه گردشگران را جلب می‌کنند.

این مجسمه‌ها هم ازنظر مالی و هم به لحاظ هنری ارزشمند هستند و در میان آن‌ها آثار برخی از مجسمه‌سازان صاحب‌نام دنیا مانند لین چادويک (مجسمه‌ساز انگلیسی و یکی از چهره‌های سرشناس هنر قرن بیستم)، بری فلاناگان (مجسمه‌ساز اهل ولز)، استانیسلاو لیبنسکی و ياروسلاو بريختوا (زوج معروف اهل چک)، پل کاکس (مجسمه‌ساز انگلیسی)، جیومه پلنسا (مجسمه‌ساز و هنرمند کاتالان اسپانیایی) و فرناندو بوتیرو (هنرمند کلمبیایی) به چشم می‌خورد.

در این بخش چند مورد از بناها و مجسمه‌های معروف این مجموعه را که از شهرت ویژه‌ای برخوردار هستند برای خوانندگان گرامی معرفی می‌کنیم: اثر «پلکان‌ها»، «دو بیننده» و «ژست نشستن» از لین چادویک؛

اثر «آکروبات‌بازها» و «خرگوش در حال پريدن از ناقوس» از بری فلاناگان؛

اثر «پنجره باز» از استانیسلاو لیبنسکی و ياروسلاو بريختوا؛

یک قایق کارتونی به نام «آهوی» از پل کاکس؛

اثر «گربه سیاه» درست در جلوی مجموعه و اثر «جنگجوی رومی» در بالای مجموعه از فرناندو بوتیرو؛

برگرفته از کجارو